Cultuur

Home » tips-voor-berlijn-reizigers » cultuur

Musea en galeries

Nauwelijks op te sommen, bijna 200 musea in Berlijn en meer dan 350 galeries. Een greep.

Musea in Oost en Kreuzberg

Unesco-wereldcultuur-erfgoed: het hele museumeiland oftewel Museumsinsel, met 5 beroemde musea. Het Pergamonmuseum (Grieks/Romeins, islamitische kunst) is de komende jaren slechts beperkt open wegens ingrijpende renovatie, Bodemuseum (religieus, renaissance), Altes Museum (klassieke oudheid), Neues Museum (egyptische oudheid, wereldberoemde Nofretete-kopje, gebouw schitterend gerestaureerd door architect David Chipperfield), Alte Nationalgalerie (grote collectie impressionistische en Duitse romantische schilderkunst). Diezelfde David Chipperfield heeft een nieuwe, centrale ingang voor het museumeiland ontworpen. Een prachtige winkel, ticketverkoop en de ingang naar het Neues Museum en het Pergamonmuseum. Ook als je geen museum wilt bezoeken is deze ingang de moeite waard.

Als je van het Insel over de brug loopt naar de overkant, Am Kupfergraben, kom je bij de prestigieuze galerie CFA, Contemporary Fine Arts, en een eindje verderop zie je het appartement van Angela Merkel en haar man, twee agenten voor de deur verraden haar adres. Doorlopen tot de Dom en daar oversteken: zo kom je bij het Humboldtforum, kunsthal met o.a. een beeldenmuseum en een geweldig aanbod ethnologische kunst uit Azie, Afrika en andere werelddelen. Het nieuwe gebouw heeft de (gecopieerde) facade gekregen van het voormalige Stadsschloss, het paleis van de keurvorsten en de keizers, mooie binnenhoven, indrukwekkend interieur. Het staat, om precies te zijn, op de plek van het oude Palast der Republik van DDR-chef Honecker. Het dakterras met restaurant Baret (reserveren verplicht) is een bezoek waard, vanwege het uitzicht dat je tijdens het eten of drinken kunt genieten. Open van 10 ur tot middernacht.

Aan de deling heeft Berlijn vreemd genoeg ook veel te danken, bv tweede kunst-zwaartepunt, Kulturforum, in de buurt van het Sonycenter, in de jaren 60 ontstaan als Westberlijns tegenwicht (pal aan de westkant van de Muur) voor het prestigieuze Oostberlijnse Museumsinsel. Centrale ingang, buiten de trappen op, ziet er saai uit, maar is de moeite waard. Op het plein komt een nieuw museum, het Museum der Moderne, kunst van de 20ste eeuw. Beroemde Zwitserse architecten Herzog en De Meuron (o.m. de Elbphilharmonie in Hamburg) kreeg de opdracht. Veel kritiek op hun ontwerp: cultuurschuur wordt het genoemd. Wordt verbonden met de Neue Nationalgalerie (ontwerp Ludwig Mies van der Rohe), die na ingrijpende renovatie eindelijk weer open is, met prachtige tentoonstellingen.
Ook een bezoek waard: de Gemäldegalerie met de grote Noord- en Zuidnederlandse schilders zoals Vermeer, Rembrandt, Duitse, Italiaanse en Spaanse meesters, Franse impressionisten, een heerlijk maar helaas – of gelukkig – nogal onbekend museum. Op dit Kulturforum ook het Kupferstichkabinett, vaak mooie tentoonstellingen. En een museum van muziekinstrumenten. Nieuw ingericht en pas sinds kort weer te bezichtigen: het Kunstgewerbemuseum, met porselein, gouden en zilveren voorwerpen, meubels en mode, veelal uit de renaissance.

Daar vlakbij, Potsdamer Platz, het Filmmuseum voor de liefhebbers van vooral Duitse klassiekers. Geen cultuur maar interessant en soms amusant is het Deutsche Spionagemuseum, achter de Potsdamer Platz, aan de Leipziger Platz 9., iedere dag open van 10 tot 20 u. Te moeilijk voor jonge kinderen trouwens, dus denk vooral niet dat dit een leuk uitje is voor avontuurlijk ingestelde jongens en meisjes.

Ook in die buurt: prachtig gebouw en mooie wisselende tentoonstellingen: Martin Gropiusbau. Daar is meer te zien, bijvoorbeeld het voormalige openluchtmuseum Topografie des Terrors (geschiedenis en organisatie van het nazisme , boven de folterkelders van SS en Gestapo). Historisch museum, zakelijk, met opzet geen griezelkabinet. Groot stuk van de Muur loopt hier langs de Niederkirchnerstrasse (Muur liep dwars door de straat). Aan de andere kant, richting Kochstrasse, kom je bij het Mauer-panoramavan beeldend kunstenaar Asisi, een soort levensgrote kijkdoos van Berlijn tijdens de deling.

Bijzonder fenomeen: de bunker (Reinhardtstrasse, in de buurt van de Friedrichstrasse, achter de Schiffbauerdamm aan de Spree). De bunker diende om de reizigers bij station Friedrichstrasse te beschermen bij luchtaanvallen. Nu is daar een grote hedendaagse privé-kunstverzameling ondergebracht. Aanmelding via internet noodzakelijk.(www.sammlung-boros.de) Wie van bunkers en aanverwante verschijnselen houdt kan een bezoek brengen aan het museum Berliner Unterwelten, in een voormalige bunker van S-bahnhof Gesundbrunnen aan de Brunnenstrasse in Mitte, voorheen West-Berlijn. Schuilkelders, luchtafweer, puinruimen, het is op 4 verdiepingen allemaal te zien.

Omgeving Hackescher Markt en Hackesche Höfe, museum Blindenwerkstatt Otto Weidt (soort kleine Schindler’s List geschiedenis) in klein zijstraatje van de Rosenthaler Strasse 39, alwaar ook Anne Frank Zentrum en helemaal achterin een leuk huiskamerachtig bioscoopje, Central Kino Hackescher Markt (niet te verwarren met het veel grotere Hackesche Höfe Kino in de Höfe zelf!).

Omgeving Alexanderplatz: in het Ephraim-palais aan de Poststrasse bij het Nikolaiviertel is het Stadtmuseum gevestigd, geen saai museum met potscherfjes maar interessante (foto)tentoonstellingen over Berlijn.

Omgeving Oranienburger Strasse
Interessant cultureel aanbod vanaf de Neue Synagoge met zijn gouden koepel. Daarachter ligt de voormalige joodse buurt, het Scheunenviertel (schurenwijk), voor de arme oosteuropese joden die naar Berlijn kwamen; de welgestelden woonden in west-wijken als Schöneberg en Charlottenburg.
Zwaartepunt qua cultuur is de Auguststrasse met o.m. Kunst-Werk oftewel gebouw KW, ME collectors room berlin met mooi café erbij, en op nr 11 tot 13 enkele interessante galeries in het grote gebouw van de voormalige joodse meisjesschool. Halverwege wordt de Auguststrasse doorsneden door de Grosse Hamburger Strasse; als je rechtsaf slaat kom je bij het voormalige joodse kerkhof en als je linksaf slaat loop je naar de Koppenplatz, met een sober, maar indrukwekkend monument voor de weggevoerde joden aldaar: Der verlassene Raum.

Ook de moeite waard zijn de Tucholskystrasse, Linienstrasse, Sophienstrasse
‘Bermudadriehoek’ wordt deze buurt door de kunstwereld genoemd, vanwege de toeristische aantrekkingskracht van de vele galeries. Eindje verderop, Linienstrasse nr 23: galerie Zink, vlakbij de Rosa Luxemburgplatz, alwaar ook het beroemde theater Volksbühne. Was destijds grens van de joodse buurt, het Scheunenviertel (schurenbuurt), zie gedenkplaat op de Rosa Luxemburgplatz. Van daaruit kun je leuk wandelen door hip Mitte, naar de Rosenthaler Strasse.

Duitsers hebben (helaas) veel sociale en militaire geschiedenis zoals we weten: buitengewoon interessant is het Deutsches Historisches Museum, in het voormalige Zeughaus aan het eind van Unter den Linden, oudbouw, grote binnenplaats onder een glazen overkapping en nieuwbouw van architect Pei (van de Louvre-pyramide). Geweldige vaste tentoonstelling in twee delen: t.m WO1, vanaf 1980 tot heden.
Maar ook mooie tijdelijke exposities. Fijn museumcafé aan de Unter den Linden-kant. Aan de overkant daarvan (zoals eerder vermeld) het Humboldtforum, met o.a. de collectie van het ethnologisch museum en een klassieke beeldenverzameling. De komende jaren (tot eind 2024) is een enorme, interactieve expositie te zien over Berlijn toen en nu, Berlin Global. Verder is het (naar mijn mening) een mooi gebouw met fraaie binnenhoven en leuke horeca. Zeker even gaan kijken.

Moderne kunst: voor bewonderaars van Joseph Beuys, Anselm Kiefer, Gerhard Richter, Andy Warhol e.a. is de aangewezen plek het populaire museum Hamburger Bahnhof(vanaf Hauptbahnhof stukje lopen langs Invalidenstrasse tot voormalig stationsgebouw). Ook aan de Invalidenstrasse: het Museum für Naturkunde. Dino´s en andere interessante objecten.

Ook dichtbij het Hauptbahnhof (Alexanderufer) je ziet de zwarte blokkendoos al uit de verte liggen aan het water, het Futurium. Interessant en mooi vormgegeven museum over de toekomst: energie, wonen, recycling, kunstmatige intelligentie etc. Ook leuk voor (niet al te jonge) kinderen, want zeer interactief.

Kreuzberg: Joods museum is heel bijzonder (m.n. architectuur van Daniel Libeskind, permanente expositie zelf is wat abstract en ingewikkeld, donkere holocaust-ruimte is zeer beklemmend).
Daar in de buurt ook Berlinische Galerie. Wisselende exposities (beeldende kunst, fotokunst, vooral Berlijns) in niet zo bekend museum, alte Jakobsstrasse , mooi licht gebouw met ook interessante vaste collectie. Aanrader. te bereiken met U-Hallesches Tor.

Ook in Kreuzberg, maar dan in de Oranienstrasse 25, U-Bahnhof–Kottbusser Tor: Museum der Dinge, maandag, vrijdag, zaterdag en zondag van 12-19 uur. Grappig design, ding van de maand etc.

Musea in West – Charlottenburg, Tiergarten, Schöneberg

De Bülowstrasse in Schöneberg, bij de Nollendorfplatz, is een MUST voor liefhebbers van street art. Het street art museum Urban Nation is heel populair, maar aan de buitenkant van de gebouwen is ook veel te zien.

Heel bijzonder is Das kleine Grosz Museum, Bülowstrasse 18, helemaal gewijd aan werk van de beroemde schilder-tekenaar Georg Grosz, anti-kapitalist, die al vroeg waarschuwde voor het monster Hitler.

Beroemd fotografiemuseum: Helmut Newton bij Bahnhof Zoo, Jebelstrasse, mode- en theater-film-sterren fraai gefotografeerd.

Daar tegenover, in het voormalige Amerikahaus aan de Hardenberger Strasse, fotogalerie C/O Berlin. Vaak zeer de moeite waard.

Camera Work, aan Kantstrasse bij Savignyplatz, met wisselende exposities van mode- en ikoon-fotografie.

Tegenover Schloss Charlottenburg 2 mooie, kleinere musea:
Berggruen (Picasso , Matisse) en daar tegenover
Scharf-Gerstenberg, nadruk op surrealisten.
Bröhanmuseum naast Berggruen is art deco-museum, maar valt tegen qua vaste collectie. Soms aardige exposities.

Aanrader: sociaal-realisme, beelden en tekeningen/schilderijen in het Käthe Kollwitzmuseum, Dat was gevestigd naast het Literaturhaus aan de Fasanenstrasse, maar is verhuisd naar Schloss Charlottenburg. Nog wel naast het Literaturhaus: Villa Griesebach met kunstveilingen, soort Sotheby’s, op kijkdagen een belevenis!

Veel galeries in de Mommsenstrasse, Niebuhrstrasse, Grolman- en Bleibtreustrasse en omgeving, aan beide zijden van de Savignyplatz.

Designpaleis (meubels, verlichting) van zes verdiepingen is Stilwerk, hoek Kantstrasse-Uhlandstrasse.

Gedächtniskirche, vooral de nieuw aangebouwde kerk, is altijd een bezoek waard. Sfeervol door blauwe glas in loodramen met gouden Christusbeeld. Gratis Bach-orgelconcerten op zaterdagavond om 18.00 uur, andere concerten op andere dagen en tijdstippen, zie internet of vraag de info-winkel bij de kerk om de agenda. Buiten, op de plek waar altijd de Kerstmarkt wordt gehouden, is als monument voor de slachtoffers van de aanslag op 19 december 2016 een gouden scheur in de grond aangebracht. Twaalf mensen stierven, 56 raakten gewond.

Bijzondere architectuur aan de overkant van de kerk, aan de Budapester Strasse: Bikinihaus, was kantoorgebouw uit de jaren vijftig, verbouwd tot `conceptuele shopping mall´. Groot woord, maar zeker de moeite waard.

Ander West

Technik Museum (Trebbiner Strasse, in de wijk Tiergarten) is voor techneuten, jong en oud, erg leuk en interessant. U-Gleisdreieck.

Dino’s en zo in het Museum für Naturkunde, meer dan 30 miljoen voorwerpen, vooor de liefhebbers. Invalidenstrasse 43, U-Naturkundemuseum (U6).

Enorm oldtimer-museum voor de auto-freaks is te vinden in de oude westwijk Moabit: Classic remise (www.remise.de), in de Wiebestrasse 36, S-Bahnhof Beusselstrasse en dan nog ca 10 minuten lopen.

Verder West: Het Brücke Museum met Duitse expressionisten (Bussardsteig) is tijdelijk dicht. Wel open zijn Haus am Waldsee aan de Argentinische Allee, architectonisch en cultureel interessant, en datzlefde geldt voor het Georg Kolbe Museum aan de Sensburger Allee, met het bijbehorende Café K, waar het vooral ´s zomers in de tuin heel aangenaam toeven is.

Architectuur

Voor wie in architectuur geinteresseerd is: Bauhaus-Archiv met leuke winkel en aardig café in Tiergarten, Klingelhöferstrasse, U-Nollendorfplatz of bus 100 (zie helemaal aan het begin van deze gids). Helaas wegens verbouwing gesloten, maar we houden het in de gaten. Op dit gebied heeft Berlijn so wie so veel te bieden.

Berlijn heeft eeen zeer interessant en veelzijdig architectonisch aanbod. Allerlei gidsen voorradig.
Barok, klassicisme, Jugendstil, Art deco, Modernen, klassische Modernen en Bauhaus, Postmodernen, hedendaagse architectuur van grote namen als onze eigen Rem Koolhaas (Nederlandse ambassade), Meinhard von Gerkan (Hauptbahnhof en terminal van de toekomstige nieuwe vliegveld BER, Berlin-Brandenburg), Norman Foster(Koepel Rijksdag), Helmut Jahn (Potsdamer Platz), David Chipperfield (Neues Museum, galerie CFA), Daniel Libeskind (Joods historisch museum), Renzo Piano (Potsdamer Platz), Pei (gedeeltelijk nieuwe Deutsches Historisches Museum) e.v.a.

Veel woongebouwen van Bruno Taut, Mendelssohn, Ludwig Mies van der Rohe, Walter Gropius, aantal wijkjes (Siedlungen) uit jaren twintig, zoals Onkel Tom’s Hütte in Zehlendorf, de grappige naam geeft de bevrijding aan van de pompeuze Pruisische architectuur. UNESCO-Kultur-Welterbe is de Hufeisen-Siedlung van Bruno Taut in Britz, en dat geldt ook voor Siemensstadt in Spandau, een enorm woongebied voor de Siemensarbeiders dat dateert uit het begin van de vorige eeuw, waar nu nog meer dan 11.000 mensen wonen.

Vermaak – muziek, film, theater

Voor een goed twee-wekelijks overzicht: de bladen Tip Berlin en Zitty geven het hele programma, verschijnen afwisselend, om de week.
De clubscene is zeer uitgebreid, groot aanbod van discotheken, lounges, clubs, bars etc, dat ook vrij snel wisselt:
Zie www.tip-berlin.de voor een actueel overzicht (onder Musik&Party, Clubs von A-Z).

Theater: Admiralspalast en Friedrichstadtpalast (prachtige theaters, beide aan de Friedrichstrasse) hebben vaak mooie schows en grote produkties, evenals de beide Van de Ende-theaters Theater des Westens (Kantstrasse) en Theater am Potsdamer Platz. Meer (Oostduitse) traditie hebben het Brechttheater Berliner Ensemble achter station Friedrichstrasse en de Volksbühne aan de Rosa Luxemburgplatz in Mitte. (Huis van Berthold Brecht en Helene Weigel is nu museum, ligt aan de Chausseestrasse, het noordelijke verlengde van de Friedrichstrasse). Zeer de moeite waard is ook HAU (Hebbel am Ufer), voor de tweede keer uitgeroepen tot Theater des Jahres, modern toneel en dans. Het theater, op drie vestigingen in Berlijn te bezoeken, wordt geleid door de Vlaamse Annemie Vanackere. Bij de Fasanenplatz in Charlottenburg bevindt zich het befaamde Haus der Berliner Festspiele, met internationaal toneel en een jaarlijks internatonaal literatuurfestival.

Muziek
Berlijn heeft drie prestigieuze opera’s: Deutsche Oper aan de Bismarckstrasse (West-Berlijn), de Staatsoper (Unter den Linden, ingrijpend gerenoveerd) en de Komische Oper (achter Unter den Linden in de Behrenstrasse).
Klassieke muziek verder in tal van concertzalen, o.a. in de Philharmonie (Berliner Philharmoniker) in de buurt van de Potsdamer Platz, Konzerthaus aan de Gendarmenmarkt (regelmatig optredens van de Staatskapelle Berlin, Daniel Barenboim). In de Französische Strasse Barenboims eigen concertzaal, de Pierre Boulez Saal. ’s Zomers ook openluchtconcerten in de schitterende Waldbühne in het bos bij het Olympisch Stadion.

Elke dinsdag in de Philharmonie drukbezochte gratis lunchconcerten (om 13.00 u in de foyer, van september tot juni). NB: Beperkt aantal zitplaatsen, uitsluitend voor gehandicapten, dus staan of op de grond zitten!

Kamermuziek op een aparte lokatie: Pianosalon Christophori, in de pianoreparatiewerkplaats van Christoph Schreiber, in Wedding, Uferstrasse 8. Te bereiken met de U8 (U-Bahnhof Pankstrasse).

Berlijn is de Europese hoofdstad van de technoscene, vooral ontstaan na de val van de Muur in 1989 en de daaropvolgende ontdekking van de talloze lege kelders en fabrieksruimten in Oost, maar ook popconcerten zijn er te kust en te keur. In megahallen of in kleinere clubs. Koop de Tip Berlin of de Zitty of kijk op hun sites.Leuk voor de popliefhebbers: de legendarische Hansa Tonstudio aan de Köthenerstrasse 28 in Kreuzberg, in de Meistersaal nam David Bowie het album Heroes op, ook Iggy Pop, Nick Cave, REM, Snow Patrol en vele anderen voelen er zich thuis; je schijnt er makkelijk in te kunnen en mag dan rondkijken.

Film
het Theater am Potsdamer Platz wordt ten tijde van het filmfestival Berlinale (elk jaar in februari) omgedoopt in Berlinale Palast, inclusief rode loper, schaars geklede filmsterren gaan huiverend maar glimlachend op de foto. Kaartjes voor de Berlinale-films kunnen elke dag worden bemachtigd bij voorverkoop-adressen zoals Potsdamer Arcaden (Oost) en Haus der Berliner Festspiele (West). Bijna een half miljoen bezoekers ieder jaar, maar ticketsysteem is omslachtig en niet erg klantvriendelijk. Via internet lukt het redelijk, als je weet wat je wilt; elke ochtend na 10 uur wordt een partij kaartjes vrijgegeven voor bestelling.

Nederlanders gruwen van nasynchronisatie, en terecht, maar er is ook ander aanbod, dat gelukkig steeds toeneemt. Niet-Duitse films, die niet nasynchroniseerd zijn, heten in de filmprogramma’s OV (original version, geen ondertitels) of OmU (Original mit Untertiteln). Kijk op www.berlinien.de , ook voor concerten en andere evenementen.
Wie zeker wil zijn van originele filmversies kan altijd terecht in onder andere Delphi Lux bij Bahnhof Zoo, Hackesche Höfe Kino (S-Bahnhof Hackescher Markt), Babylon Kreuzberg (bij Kottbusser Tor), en in Rollberg Kinos (Neukölln).