Mitte
Onbetwist het interessantste deel van Berlijn, met de meeste geschiedenis. Het donkere verleden: de nazi-tijd en de deling.
Alexanderplatz naar Potsdamer Platz
Alexanderplatz – Unter den Linden – Brandenburger Tor – Rijksdag – Holocaustmonument – Potsdamer Platz
Alexanderplatz: weliswaar legendarisch, maar veel te grootschalig plein, moeilijk stedebouwkundig in te richten, niettemin zeer levendig en de moeite waard om rond te lopen. ´s Avonds vaak onveilig, ondanks de mobiele politiepost. Het Rote Rathaus is de zetel van het stadsbestuur, de wereldklok is wel een aparte ‘landmark’ en de Fernsehturm biedt een mooi uitzicht, als het helder is. Een blikvanger uit de DDR is nog steeds het grote flatgebouw het Haus des Lehrers, met wat Berlijners de ‘Bauchbinde’ noemen, een gordel van typische propagandistische DDR-schilderingen tussen de 2e en 5e verdieping op de gevel.
Qua winkelen kun je op Alexanderplatz goed terecht bij Galeria Kaufhof, al in DDR-tijden stond daar een tegenhanger van het Kaufhaus des Westens in Oost. Mooie levensmiddelenafdeling. Elegant verbouwd naar ontwerp van Kleihues (o.a. ook gevel van Peek en Cloppenburg aan de Tauentzienstrasse).Daar vlakbij ook groot winkelverzamelgebouw, niet mijn smaak: Alexa.
Vanaf Alexanderplatz oostwaarts:
interessante grootschalige woongebouwen aan de Karl Marxallee, arbeiders-woonparadijs zoals gedroomd door DDR-chef Honecker. Leuke café’s: Sybille, Moskau (’s avonds), Bar Babette. De monumentale Strausberger Platz heeft twee torens, met woon-appartementen en Haus Berlin, café en danszaal. Verderop de indrukwekkende Frankfurter Tor, eveneens twee torens.
Vanaf Alexanderplatz westwaarts, dus richting Unter den Linden-Brandenburger Tor.
Rosenstrasse, zijstraat Karl Liebknechtstrasse: daar wisten moedige arische vrouwen van joodse mannen hun gedetineerde echtgenoten vrij te krijgen na wekenlange demonstraties. Verfilmd door Margarethe von Trotta. Monument.
Iets verder, op hoek van de Karl Liebknechtbrug over de Spree: vooral even binnenlopen bij Radisson Blue-hotel met spectaculair aquarium in de lobby!
Unter den Linden, na de brug over de Spree
De Humboldtuniversität en de Neue Wache (met prachtig beeld van Käthe Kollwitz, moeder met dode zoon) indrukwekkend monument ter herdenking van alle slachtoffers van het fascisme.
Aan de overkant daarvan: Prachtige bibliotheek van de Humboldtuniversiteit (in de volksmond de Kommode geheten), de Staatsoper, de Bebelplatz met Hotel de Rome, mooi dakterras. Boekverbrandingsmonument op de Bebelplatz (simpel maar indrukwekkend: in de grond, onder glazen plaat, lege boekenkasten), het Deutsches Historisches Museum.
Interessant en in mijn ogen ook mooi is het Humboldtforum, waar o.a. het ethnologisch museum (met veel Afrikaanse kunst) is ondergebracht en waar tot 2025 een enorme tentoonstelling over Berlin te zien is, interactief, leuk voor jong en oud, onder de titel Berlin Global.
Op deze plek stond voorheen het Palast der Republik van Honecker (Erichs Lampenladen genoemd, vanwege de uitbundige verlichting) en voor de oorlog het Pruisische Stadtschloss van de koningen en de keizer. De buitenkant van dat Stadtschloss is opnieuw opgebouwd, daarbinnen is dus een kunsthal/cultuurcentrum gevestigd. Op de Schlüterhof, een groot en elegant binnenhof, zijn terrassen ingericht. Prettig zelfbedieningsretaurant.
Als je verder doorloopt, richting Brandenburger Tor, kom je aan de rechterkant langs café Einstein, waar veel politici komen, meestal in een aparte kamer achterin. Lekker om te lunchen.
Rechts van het U- en S-Bahnhof Brandenburger Tor loopt de Wilhelmstrasse, nu volgebouwd met appartementen, maar in de jaren 30 en 40 was hier de gigantische Reichskanzlei van Hitler gevestigd.
Brandenburger Tor, Unter den Linden, Pariser Platz met kunstcentrum Akademie der Künste en Max Liebermann-Haus, en als blikvanger het luxehotel Adlon (populair bij staatshoofden en koninklijke gasten), waar je zeer elegant in de lobby of op het terras thee, koffie of een glaasje wijn dan wel sekt kunt drinken.
Tussen de Akademie der Künste en de Amerikaanse ambassade ligt de DZ-Bank met spectaculair interieur van Frank Gehry (o.a. Guggenheim Bilbao). Deze architect wil een enorme woontoren bouwen op de Alexanderplatz, hoger dan de Fernsehturm, maar het project is al jaren zeer omstreden en voorlopig gebeurt er niets, geloof ik.
Vanaf Brandenburger Tor naar Rijksdag: Rijksdag is schitterend en historisch interessant gebouw natuurlijk. Koepel op een mooie dag is leuk, mooi uitzicht, restaurant Käfer (hoofdvestiging zit in München, zeer gerenommeerd). Tegenwoordig moet je vooraf reserveren (veiligheid) om de koepel binnen te komen. Er staan altijd rijen. Als je in het restaurant reserveert kun je doorlopen naar de koepel.
Van Brandenburger Tor naar Potsdamer Platz
Aan de de achterkant van het Holocaustmonument (ontwerp van Peter Eisenmann, met museum eronder, met geschiedenissen van slachtoffers) kom je in plantsoen bij Hannah Arendtstrasse een groot informatiebord tegen: hieronder was de Hitlerbunker. Het bord toont een plattegrond van het enorme complex, en beschrijft de geschiedenis van de bunker, vooral tijdens der Untergang (film gezien?) in 1945.
Moet je gezien hebben: Potsdamer Platz, Sonycentre met bijzondere dakconstructie, Philharmonie (Berliner Philharmoniker olv Kirill Petrenko), Kulturforum met o.a. de Neue Nationalgalerie (gebouwd door Ludwig Mies van der Rohe, moderne kunst vanaf begin 20ste eeuw, vanaf begin 2015 helaas een paar jaar gesloten wegens renovatie) en de prachtige Gemäldegalerie met o.a. de Hollandse meesters (zie hoofdstukje Cultuur).
Potsdamer Arcaden: mooi winkelcentrum, fraai gedecoreerd in december, en voor de echte shoppingliefhebbers Mall of Berlin op de Leipziger Platz. De plek is historisch: tussen de voormalige Muur (aan de oostkant) en de voormalige Reichskanzlei van Hitler aan de Wilhelmstrasse. Voor de oorlog stond hier het prachtige warenhuis Wertheim, te zien op talrijke foto’s in de hallen. Mooi gedaan.
Andere kant: vanaf de Potsdamer Platz kun je naar de Martin Gropiusbau (top-museum met wisselende exposities) in de Niederkirchnerstrasse, die destijds door de Muur doormidden werd gesneden. Daar is nu nog een authentiek 200 meter lang stuk van de Berlijnse Muur te zien. Tijdens het naziregiem was hier het hoofdkwartier van de SS, de Reichssicherheitsdienst en de Gestapo gevestigd. De ruines van de verhoor-/folterkamers zijn er nog. Daarnaast de Topografie des Terrors, indrukwekkend museum over de nazi-terreur. Geen horror, maar zakelijke, zeer informatieve tentoonstelling. Gratis.
Friedrichstrasse, Gendarmenmarkt
U-S Bahnhof Friedrichstrasse: tijdens de Duitse deling het eindstation van de S-Bahn, zowel voor oost als voor west. Het grenskantoor, in de volksmond het Tränenpalast, is gebouwd toen de Muur was opgericht (1961). Daar moesten bezoekers uit het westen (soms 30.000 per dag!) hun Oostberlijnse vrienden en familie achterlaten als ze via de grenscontrole terug naar West-Berlijn gingen.
Is sinds medio september 2011 een gratis museum, zeer interessant, vooral het gebouw zelf met die nauwe sluis waar men doorheen moest. DDR-burgers konden er overigens soms ook doorheen als ze beschikten over de juiste Ausreise-papieren, maar dat waren er niet veel.
Aan de overkant van de Spree, aan de Schiffbauerdamm waar eind 18e eeuw de Nederlanders schepen bouwden, zijn mooie grote café’s met terrassen aan het water gevestigd, zoals de Ständige Vertretung met fraaie fotogalerie van politici uit de tijd dat dit café-restaurant nog in Bonn zat, de Berliner Republik met een bierbeurs waardoor de prijs van het bier op en neer gaat, andere café’s, en tenslotte het Brechttheater Berliner Ensemble met altijd mooie produkties. Aan de kant van de Friedrichstrasse het befaamde VIP-restaurant Grill Royal (zie eten en drinken), prijzig maar erg mooi en lekker.
Wie moderne kunst in een bijzondere omgeving wil zien, kan een ticket reserveren voor een rondleiding in de Bunker: www.sammlung-boros.de in de buurt van Bahnhof Friedrichstrasse (Reinhardtstrasse hoek Albrechtstrasse). De Bunker is in de oorlog gebouwd als bescherming voor de treinreizigers bij luchtaanvallen. De grote particuliere collectie is eigendom een voormalige reclame-man, Christian Boros.
Friedrichstrasse vanaf het station naar Unter den Linden
loop even binnen bij Kulturhaus Dussmann (enorme boeken-cd-dvd-tempel, het sousterrain bijvoorbeeld is helemaal gewijd aan klassieke muziek). Verderop aan de Friedrichstrasse staat het enige 5-sterren-hotel in Oost-Berlijn in de laatste jaren van de deling (sinds 1987), destijds Interhotel Grand Hotel Berlin, thans Westin Grand, mooi atrium.
Na de kruising met de Französische Strasse wacht het modepaleis Galeries Lafayette, vanuit de onderste verdieping (lekkere restaurantjes, prachtige levensmiddelen, mooi keukengerei) bereik je Quartier 205 , een fraaie marmeren winkelgalerij van 2 verdiepingen, waarvan eentje ondergronds, sjieke modezaken. In de Französische Strasse zelf, op nr 33 D, is de prachtige Pierre Boulez-zaal te vinden, de concertzaal van Daniel Barenboim.
Aan de andere kant ligt het mooiste plein van Berlijn, de Gendarmenmarkt, met 2 Domkerken (de Franse en de Duitse Dom) en daar tussenin het Konzerthaus (doorgaans bespeeld door de Staatskapelle Berlin, het orkest van de Staatsoper, sinds 1991 olv Daniel Bahrenboim).
Horeca volop rond deze markt. Aan de Charlottenstrasse die loopt langs de achterkant van het Konzerthaus o.a. de restaurants Lutter & Wegner, Aigner, de lounge-bar Newton (vooral leuk als je op het terras kunt zitten) en schitterende chocoladewinkel met lunchroom Fassbender & Rausch en de Beierse Augustiner am Gendarmenmarkt, vlakbij de kruising met de Jägerstrasse.
De Taubenstrasse doorlopend arriveer je bij U-Bahnhof Hausvogteiplatz, inscripties op de trap van het station herinneren aan toenmalige joodse textielbedrijfjes, daar vlakbij naar Nederlands model gebouwde smalle hoge townhouses.
Weer terug in de Friedrichstrasse kun je (eind verderop in dezelfde straat) naar Checkpoint Charlie bij U-Bahnhof Kochstrasse. Hoog Valkenburg-gehalte. Nepperig wachthuisje met zogenaamde militairen,dwz studenten die wat willen bijverdienen (net zoals die bij de Brandenburger Tor overigens). De omgeving gaat binnenkort op de schop, maar de discussie over hoe en wat woedt hevig. In ieder geval komt er een goed DDR-museum (zal tijd worden!)
De Perzische kunstenaar Asisi heeft een Mauer-panorama gebouwd waarin een beeld wordt gegeven van de omgeving tijdens de deling. Grote kijkdoos. Van buiten een rond zwart gebouw, Entree 10 euro pp, maar de moeite waard.
Rommelig maar toch aardig museumpje, ook voor kinderen, is het Haus am Checkpoint Charlie met allerlei ingenieuze apparaten en machines, voertuigen, vliegtuigjes etc waarmee men de DDR poogde te ontvluchten.
Daar vlakbij in de onooglijke Schützenstrasse is een van mijn favoriete restaurants gevestigd, goede Franse keuken, Entrecote. Reserveren noodzakelijk.
Hackescher Markt, Museumsinsel
Bij S-Bahnhof Hackescher Markt: veel terrassen en café-restaurants onder de S-Bahn. Om lekker te eten kun je beter de drukte vermijden en bv Osteria Tarantina opzoeken in de nabije Grosse Präsidentenstrasse nr 5.
Levendige toeristentrekpleisters zijn Hackesche Höfe en omgeving, zoals de achterhof aan de Rosenthaler Strasse, een echt bijzonder museumpje daar is de Blindenwerkstatt Otto Weidt, waar joden voor deportatie werden behoed, soort Schindler’s List-verhaal. Als je verder doorloopt in deze wat groezelige achterhof komt je bij het Anne Frank Zentrum en daarachter is nog een aardig bioscoopje dat er van buiten zeer schamel uitziet maar van binnen leuk is, Central Kino Hackescher Markt.
Vanaf de Hackescher Markt richting Berliner Dom langs de Spree
DDR-museum (rommelig en druk), de Berliner Dom (evangelische kerk, gebouwd rond 1900 in stijl van de italiaanse renaissance en de barok), daaraan grenzend het ongelofelijke Museumsinsel (zie bij musea), strandjes.
Tegenover het Pergamonmuseum aan Am Kupfergraben woont Angela Merkel (huis te herkennen aan de 2 agenten voor de deur). Aan de Spree (U-Klosterstrasse) ligt de NL ambassade, opmerkelijk vormgegeven gebouw, volgens velen te groot en te duur, van Rem Koolhaas. Rondleidingen op verzoek.
Hip Mitte – Oranienburger Strasse en omgeving
Vooral te vinden in het gebied ten noorden van de Spree richting Prenzlauer Berg. Gebied tussen de Friedrichstrasse, Oranienburger Strasse, Torstrasse, Rosenthaler Platz, Rosa-Luxemburg-Platz, Rosenthaler Strasse, Hackescher Markt, veel aparte winkeltjes, galeries, horeca. Zie paragraaf Eten en drinken.
Op de Oranienburger Strasse ’s avonds straatprostituees in een soort uniform met hoge witte laarzen en hotpants, op het eerste gezicht nogal komisch, want ze zien er allemaal hetzelfde uit. Maar dat is voorgeschreven, omdat vaak de verkeerde meisjes werden aangesproken.
Veel galeries in de buurt achter de Oranienburger Strasse, even doorlopen tot na de synagoge en dan rechtsaf, Auguststrasse, Tucholskystrasse en omgeving. Zie hoofdstuk Beeldende kunst.
Uitgaan – een losse greep uit het mega-aanbod
Retro-lounge Reingold, Novalisstrasse 11, U-Oranienburger Tor. En Roter Salon aan de Rosa Luxemburg Platz (gelijknamig U-Bahn station, U2).
Populair sinds de jaren 70 is Kaffee Burger, aan de Torstrasse 60, in de buurt van theater Volksbühne, de laatste 20 jaar vooral beroemd vanwege de Russen-disko, met de grappige Russische schrijver Vladimir Kaminer als disc-jockey en aanjager.
In de Johannisstrasse bij de Oranienburger Strasse:Kalkscheune.
Sjieke en dure clubs, niet als je iets alternatiefs zoekt dus: Felix in hotel Adlon bij de Brandenburger Tor, Asphalt in het Hilton aan de Gendarmenmarkt. Ook Mio in de Fernsehturm op de Alexanderplatz trekt veel publiek, en op dit plein vind je ook Weekend, in het voormalige Haus des Reisens.
En dan ook nog …
Plekken die niet bij de hippe stadsdelen horen maar toch de moeite waard zijn:
Vanaf Hauptbahnhof brug over: stads-strandjes, zoals Bundespresse Strand e.d. Aan de overkant van de Spree aan de Invalidenstrasse vind je het beroemde monderne kunstmuseum Hamburger Bahnhof (het stations-uiterlijk is nog goed te herkennen) met leuk café-restaurant Wiener. Als je de Invalidenstrasse verder afloopt richting Nord-Bahnhof kom je bij het statige Museum für Naturkunde. Dino’s en zo. Leuk voor kinderen en jongeren die niet van kunstmusea houden. Geldt ook voor het Technikmuseum overigens (U-Gleisdreieck).
Nikolaiviertel, oudste deel vd stad, romantisch maar beetje nepperig, operette-achtig herbouwd na totale verwoesting in WO2. Toeristisch maar toch wel leuk, vooral op saaie zondagen. Op de hoek van de aanpalende Poststrasse is in het Ephraim-palais het Stadtmuseum gevestigd, vaak prachtige (foto)-tentoonstellingen over Berlijn. Te bereiken via U-Klosterstrasse, bij de Nederlandse ambassade van Rem Koolhaas, bijzonder gebouw een de Spree.
Voormalig vliegveld Tempelhof, Nazi-architectuur, interessant om te zien, enorm gebouw. Grote groene ruimte (ruim 3 km2) waarop van alles wordt gedaan in de sector individuele sport en vermaak, wandelen, skaten, vliegeren en noem maar op. Vaak ook beurzen en grote exposities.
Contact
Uitgeverij De Geus
Singel Uitgeverijen
Weteringschans 259
1017 XJ Amsterdam
+31 20 760 7210
info@degeus.nl
www.singeluitgeverijen.nl
